Stedenbouwkundige studie Luchtbal

Context
De woonwijk Luchtbal is een langgerekte woonwijk in Antwerpen, ingeklemd tussen infrastructuur (spoorlijn en snelweg) en haven. De wijk bestaat uit twee delen, elk met een eigen ruimtelijke structuur: Luchtbal Noord (traditionele opzet: tuindorp met enkele grotere complexen) en Luchtbal Zuid (‘moderne’ opzet met verschillende clusters van identieke gebouwen). De wijk bestaat hoofdzakelijk uit sociale huurwoningen. Aanleiding voor de Stedenbouwkundige studie was de wens van de huisvestingsmaatschappijen om tot een samenhangende aanpak van het woningbestand op Luchtbal te komen. Daarbij kwam de wens van Stad Antwerpen om tot gemengde wijken te komen.

Proces
De Nijl Architecten werd in 2006 na een meervoudige selectie door de VMSW (Afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur) aangesteld als stedenbouwkundig adviseur met als taak een Stedenbouwkundige studie voor Luchtbal op te stellen. Stad Antwerpen was mede opdrachtgever. Vertegenwoordigers van de huisvestingsmaatschappijen en het gewest Vlaanderen waren betrokken bij het opstellen van de studie. Ook zijn diverse sessies met bewoners gehouden (‘bevoorrechtte getuigen’). De Nijl Architecten had voor deze studie een team samengesteld met Michael van Gessel (landschapsarchitect) en Arnold Reijndorp (stadssocioloog). De Stedenbouwkundige studie is eind 2007 afgerond met een eindrapportage. Op basis van deze Stedenbouwkundige studie heeft Stad Antwerpen in 2009 een Masterplan voor Luchtbal opgesteld.

Ontwerpkeuzes
De hoofdopgave voor Luchtbal is de postionering van aantrekkelijk woongebied in de stad: prettig en rustig wonen met ‘de stad om de hoek’. Dat vraagt om een samenhangende strategie voor de transformatie van Luchtbal en haar imago. Elementen zijn verdichten, vergroenen en upgraden. De bestaande ruimtelijke kwaliteiten zijn vertrekpunt voor dit veranderingsproces.

De veranderingsstrategie bestaat uit vijf thema’s:
(1) verbinden met de stad (versterken van de identiteit van de ‘hoekpunten’, omvorming van de Noorderlaan tot stadsboulevard);
(2) vergroten ruimtelijke samenhang (verdichtingslocaties benutten voor duidelijke structuur van bebouwing en centrale open ruimten);
(3) verbeteren inrichting en beheer (versterken groenstructuur en vergroten kwaliteit openbaar domein ter ondersteuning van nieuwe stedenbouwkundige structuur en verdichting);
(4) versterken centraliteiten (focus op drie centrale openbare ruimten als focuspunt van voorzieningen);
(5) creëren kansrijke woonmilieus (tuindorp, clusters van nieuwe appartementen e.d.).

Deze vijf thema’s zijn vervolgens uitgewerkt in een inrichtingsplan en een zoneringsplan.